Home Office sitesinde geziyorken şöyle ilginç bir çalışma gözüme çarptı:
http://www.ukba.homeoffice.gov.uk/sitecontent/documents/aboutus/consultations/closedconsultations/pathtocitizenship/
Özetle, vatandaşlık ile ilgili kuralları tek bir kanun altında toplamak, süreci basitleştirmek, halka daha anlaşılır kılmak ve yeni gereksinimleri karşılamak amacıyla kapsamlı bir reform düşünülmekte.
Henüz hala ön hazırlık aşamasında, yani önerilerden hiçbiri son halini almış, kesinleşmiş ya da yasallaşmış değil. Yine de çalışmanın bazı ayrıntıları gerçekten dikkat çekici.
Yeni reform sonucunda vatandaşlık belli bir süre sonunda otomatik olarak edinilen değil, hakedilmesi gereken bir şey olacak.
Vatandaşlık yalnızca şu yollarla alınabilecek:
1- Belli bir süre çalışıp vergi ödeyenler, ülkeye ekonomik katkıda bulunanlar (Tier 1 ve Tier 2)
2- İngiliz vatandaşlarının ve İngiltere'de yaşayanların aileleri ve İngiliz soyundan gelenler
3- Koruma altında olanlar (Sığınmacılar, mülteciler, vs.)
Bu gruplar dışında kalan ve geçici süreliğine gelen düşük vasıflı çalışanların (Tier 3), öğrencilerin (Tier 4), tatil+çalışma gibi geçici programlarla gelenlerin (Tier 5), kaçakların, mahkumların vs. vatandaşlık alması mümkün olmayacak.
Vatandaşlığa geçiş süreci üç aşamalı olacak:
1. aşama: Geçici oturum
2. aşama: Sınama dönemi
3. aşama: İngiliz vatandaşlığı veya kalıcı oturum
Yani İngiltere'ye gelip belli bir süre yaşadıktan sonra (çalışanlar ve sığınmacılar için 5, eşler için 2 yıl düşünülüyor) ve vatandaşlığa geçişten önce 1-5 yıl arası değişen bir sınama dönemi olacak. Vatandaşlık ya da kalıcı oturma izni ise bunun sonrasında verilecek.
Vatandaşlığın "hakedilmesi" gerektiği görüşü çerçevesinde düşünülen yenilikler şunlar:
- Vatandaş olmak isteyenlerin İngilizce bilmesi şart koşulacak.
- Vatandaşlığa geçmek isteyenlerin girdiği, kişinin İngiliz yaşam tarzı ve kanunlarına dair bilgisini ölçen "Life in the UK" sınavının devam etmesi öngörülüyor.
- Kalış sebebinin süreklilik arzetmesi istenecek: Ekonomik katkıda bulunanların bu katkıyı sürdürmüş olması, eş durumundan gelenlerin ilişkisinin/evliliğinin devam etmesi ve koruma altındakilerin de koruma gereksiniminin ortadan kalkmamış olması gerekecek. İngiltere'de kalış nedeni ortadan kalkmışsa vatandaşlığa giden yol da kapanacak.
- Etkin (aktif) kişilerin vatandaşlığa geçişi hızlanacak. Belirlenecek kriterlere göre gönüllü çalışma ve hayır işi yapanlar ve/veya yaşadıkları topluma katkıda bulunanlar için "sınama dönemi" 2 yıl daha kısa olacak. Bir kısım halk buna "Kendi yaptığımızdan fazlasını yabancılardan beklemek haksızlık olur" demiş. Gönüllü çalışmalar zorunlu olmayacak ancak vatandaşlığa geçişi hızlandıracak.
- Sınama dönemi içinde ciddi bir suçtan hapse girenlere vatandaşlık yolu kapanacak.
- Sınama dönemi boyunca hafif suçlar işleyenler için ise sınama döneminin uzatılması düşünülüyor. Bir kısım halk ise hafif suçların süreci etkilememesi gerektiğini söylemiş.
- Vatandaşlığa geçişi ve entegrasyonu teşvik etmek amacıyla vatandaşlık almak kalıcı oturum izni almaktan daha kolay olacak. Vatandaşlık yerine kalıcı oturma izni almak isteyenlerin sınama dönemi 2 yıl daha uzun olacak. Ama gördüğüm kadarıyla anketlerde bu madde pek destek görmemiş.
- Çocuğu suç işleyen kişiler için de vatandaşlığa giden yolun uzatılması ya da tamamen kapatılması gibi önlemler düşünülüyor, ancak bu konuda kesin bir öneri çıkarılamamış. Halk bunu da pek desteklemiyor.
- Sosyal yardımların yalnızca vatandaşlara ve kalıcı oturma izni sahiplerine verilmesi öngörülüyor. Üniversite eğitimi için de yerleşik/vatandaş olmayanlar yabancı öğrencilerin ödediği daha yüksek ücretleri ödemeye devam edecek, ancak yüksek öğretimden önceki okullar için bir avantaj sağlanması düşünülüyor. Halk bu maddeyi de mevcut haliyle fazla sıkı bulmuş, avantajların bir kısmının geçici oturum izni sahipleri ve/veya sınama dönemindekilere de sağlanması gerektiği görüşü ağır basmış.
- Göçmenlerin polis ve diğer devlet kurumlarına getirdiği fazladan yükü karşılamak için daha fazla vergi vermeleri düşünülmüş. Buna karşılık olarak çoğu kişi başvuru ücretlerine ek başka masraf alınmaması gerektiği ve göçmen çalışanların zaten genelde daha fazla vergi verdiğini söylemiş.
- Benzeri sebeplerden dolayı göçmenlerin bakmakla yükümlü oldukları kişi başına ek bir ücret ödemeleri de öngörülüyor.
Başta da söylediğim gibi, henüz son halini almış bir taslak ya da yasallaşmış bir madde yok. Ancak en azından bir kısmının mevcut haliyle gerçekleşeceğini, aşağı yukarı böyle bir şeyler olabileceğini varsayabiliriz sanırım.